Қосалқы станциянын таңдау.

КІРІСПЕ
 
Қосалқы станцйяларда трансформатор болады, олар кернеуді түрледіру үшін қолданылады. Электір қондырғыларға мыналар жатады : бір немесе бірнеше трнсформаторлар мен автотрансформаторлар, жоғарғы кернеулі тартылу құрылғылары, қосымша қондырғылар жене т.б. Қосалқы станцияларда синхронды компесаторлар, статикалық конденсаторлар, реакторлар орнатылуы мүмкін.
Қосалқы станцияны топтастырғанда, мына мәліметтерді алуымызға болады :
1) желінің номинал кернеуін таңдаймыз
2) электр желінің конфигурациясын таңдау
3) қосалқы станциядағы трасформатордың типін және қуатын таңдау және сым қимасын таңдау
4) тұтынушылар саны және т.б.
Қосалқы станцияда көбінесе 2 трансформатор орнатылады. Мұндай қосалқы станцияда резервтік байланыс болмағандықтан орташа және төменгі кернеуде қуаты бірдей трансформаторлар алынады. Егерде бір трансформатор істен шығатын болса, онда екінші трансформатордың жүктемесін көтерсе, онда осыған қосуымызға болады.
Қсалқы станцияларда жоғарғы кернеумен 110-220 кВ және екі төмендеткіш кернеумен 35 кВ және 6-10 кВ үш орамды трансформатор қолданылады.
Қосалқы станцияны жобалағанда мынадай талаптар қойылады :
а) нормалды және авариялық режимде электрмен жабдықтау
б) жоғарғы кернеулі таратылу қондырғыларында сенімді транзиттің болуы
в) техникалық-экономикалық жағынан салыстыру
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
1. Қосалқы станциянын таңдау.
 
Екі емесе үш кернеулі қосалқы станцияның құрылымдық сызбалары бірдей анықталады. Жоғарғы кернеулі 110-220 кВ таратылу құрылғыларында екі жүйелі шиналы және айналмалы жүйелер ұсынылады. Төрт трансфарматорға дейін шиналардың санына қарап, қуаты 63 мВА – ға дейін шинаға бөлгіштер арқылы қосылады. Кернеуі 110-220 кВ қосалқы станцияның желілерінде бір ажыратқыш және сөнулі екі айырғышпен қамтамасыздандырады. Бұл уақытта трансформатордың ажыратқышының 2 жағдайында айырғыш пен бөлгіш арқылы қосылады.
 

 

 
Жоғары кернеуі 110-220 кВ болатын
1 ажыратқышы бар таратылу
құрылғысының  сызбасы.
 

 

 
Мұндай сызбада оң немесе сол жақтан зақымдау болса, онда трансформатор істен шығады. Сол кезде ажыратқыш арқылы қосамыз. Егер трансформатордың біреуі зақымдалып, істен шығатын болса, онда трансформаторлар ажыратылып, желі қайтадан қосылады.                          Трансформатордың номинал қуаты анағұрлым жүктелген орама бойынша берілетін толық қуатпен анықталады. Егер де қосалқы станцияның реактивті қуат көздері орнатылса, онда трансформаторлар арқылы берілетін толық қуатты активті қуат пен қуат коэффицентінің берілген графигімен анықталады. Ал, егер реактивті қуат көздері жоқ болса, толық қуатпен берілген активті қуаттың жүктеме графигімен алынады.
Екі трансформаторлы қосалқы станцияның күшін бір трансформаторы істен шыққанда, авариялық асқын жүктеме келесі түрде орындалады:
 
                                                      Smax≤ KSmax                   (1.1)
 
Авариялық асқын жүктеменің есептеу коэффиценті мынаған тең. Мұнда жүктеменің ұзақтығы 6 сағ. Аспаса және жүктеме коэффиценті К1=0,93-ке тең болса, 5 тәулік бойына рұқсат етіледі. Қосалқы станцияны жобалағанда ажыратқымсыз типтік сызбалар ұсынылады. Соның ішінде айта кететінім, екі айрғышы бар, қосқыш құрылғысы арқылы  жалғанған блокты сызбалар қолданылады.  
 
                                                                                                                                                    
 
      Қосқыш  құрылғысы(перемычка) бар
айырғыштың сызбасы. Бұл сызба
егер де бір желіні жөндеу жұмысына
қосатын болсақ, екі трансформаторды
бір желіге қосу арқылы іске асырылады.                                                                              
                                                                                                
 

 

 

 

 

 

Бірінші және екінші категориялық тұтынушыларды электрмен жабдықтау үшін екі трансформатор орнатады.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Желінің номинал кернеуін таңдау.
 
Желі линиясының номинал кернеуін таңдау күрделі техника-экономикалық есеп болып табылады. Ол көптегн факторларға байланысты. Мысалы, кернеуінің мәні төмен линияның жабтықтарының және құрылыстарының құны аз болады. Кернеудің ұлғаюына байланысты қуат жәнеэнергия шығындары азаяды, электрлік желіні дамыту жағдайлары жақсарады. Бірақ мұндай желіні салу құны көбейеді.
Электрілік желінің конфигурациясы жекелеген электр тогын тарататын сым желелерінің номинал кернеуіне әсерін тигізеді. Сондықтан жалғану сызбалары ғана емес, жекелеген линиялардың номинал кернеулері ерекшеленетін варианттар қарастырылуы керек.
Таңдап алынған варианттар үшін желі сызбаларының номинал кернеулерінің мүмкін шаралары белгіленеді.
Берілетін қуат және электр тарату ұзындығы жекелеген линиялардың номинал кернеуді анықтайтын негізгі факторлары болып, табылады. Электрлік желі линиясының номинал кернеуін жобамен анықтау үшін 2.1-кестеде келтірілген мәлеметтерді және элепирикалық формулаларды қолдану керек.
2.1- кесте.
 
Номиналкернеу, кВ
Бір тізбекке берілетін қуат,          МВт
Линия ұзындығы, км
 
110
20 - 70
30-100
 
220
70 - 150
100-150
 
500
400 - 1000
300-1000
 

 
Элепирикалық формулалар:
            4
U = 16 √Pmax ∙ L                               (2.1)
 
U = √ Pmax(100+15 √L)       (2.2)
 
Pmax = Smax ∙cos φ
 
P - бір тізбекке берілетін активті қуат, МВт
L – линия ұзындығы, км
            
              U = √39,99 (100-15√20) = 81,74 кВ
              Pmax = 46,5 ∙ 0,86 = 39,99 МВт
 
Есептелген кернеу берілген бастапқы кернеу мәнімен үлкен болғандықтан, кернеу шкаласы бойынша есептелген кернеу мәніне жақын сәйкес мәнді таңдап аламыз. Шкала бойынша кернеуі 110/35 кВ сәйкес келеді.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
3.  Электірлік жүктеме графигі.
 
Электрлік жүктеме графиктер және тұтынушыларға, яғни қосынды жүктемелері электр станциясының электр жүйесіндегі жұмыс режимін анықтай отыра уақытқа байланысты өзгереді. Бұл өзгерісті жүктеме графигі деп атаймыз. Жүктеме графигі қуат пен уақытқа байланысты болады. Графиг берілген бір мезгілде байланысты сөткелік, айлық, жылдық болып бөлінеді. Графиктер электр энергиясы жүйесіндегі тұрған элементтерге байланысты келесі топқа бөлінеді:
1. Жүктеме графиктер тұтынушылардың қосалқы станциялардағы шиналарға байланысты.
2. Аудандық және аралық қосалқы станцияның шинасындағы жүктеме – желілік жүктеме кестесі.
3. Электр станциясындағы жүйелердің жүктеме – энергия жүйесіндегі жүктеме графигі.
4. Станцияның өзінің жүктемесінің графигі.
Жүктеме графигінің қызметі электр қондырғыларының жөндеу жұмысына анализ жасауға, тұтынушылардың электр энергиясын пайдалануының алдын-ала блжауға, сонымен қатар электр қондырғыларының жөндеу жұмысын жасау үшін керек.
Тәуліктік жүктеме кестесі нақты жүктеме графигі. Яғни, ол активті қуаттан тұрады
                                                        
            (3.1)
 
Қосалқы станциядағы шинаның қосылу қуаты мынаған тең:
 

         (3.2)
 
Тәжірбиеде тұтынушы жүктеме графигін қосындымен белгілеген кіші болады. Бұл жерде бір мезгілдегі коэффиценттен жүктеме коэффицентін қолданамыз. Сонда максимал қуат мынаған тең болады:
                                    
  (3.3)
 
Сұраныс коэффицентін анықтама кітаптардан аламыз. Яғни, ол тұтыну
тобына байланысты болады.
 

 
P
 
        
 
21 12,39 24,4
30 17,7 34,8
17 10,03 19,7
27 15,93 31
45 26,55 52,3
 

 
   cosφ= 0,86                  
 
                                   T1=2 сағ
     T2=4 сағ
                                   T3=6 сағ
     T4=10 сағ
                                   T5=14сағ
                      
 
Жүктеме графигінің толтыру коэффицентін анықтаймыз.
 

     (3.4)
 

 

 

 

 
                                                        
 

 

 

 

 

 

Электрлік жүктеме графигі
 

 
P               кВт
Q               кВар
S                кВА
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
4.Қосалқы станциалардағы трансформатордың түрін және қуатын таңдау.
 
Трансформатордың санын таңдау тұтынушыларды қоректендіретін қосалқы станциялардың электрмен жабдықтау беріктігінің таоаптарына байланысты болады.
Барлық категория қосалқы станцияларда орнатылатын трансформатордың саны екеуден артық болмайды.
Кернеуі 220кВ және одан да жоғары қосалқы станцияларда электрлік желілерді және әр түрлі кернеудегі элементтерін байланыстыру үшін трансформаторларға қарағанда, жетістіктері көп (салмағы, құны, қуат шығындары аз) автотрансформаторлар орнатылады. Екі трансформатор орнатқанда олардың қуаты қосалқы станциялардың қалыпты режиміндегі қосынды максимал жүктемелерінің 70% аспауы керек және бір трансформатор істен шыққанда, тұтынушылардың барлық жүктемелерінің 40% рұқсат етілген асқын жүктемені жабуы керек.ПУЭ ережелеріне сәйкес трансформаторлар авариялық режимінде 5 тәулік бойына 6 сағат 140% - ке асыра жүктеледі. Сонымен, трансформатордың қуаты төмендегідей формуламен анықталады:
 

Трансформатордың есептік қуатын анықтағаннан кейін, ең үлкен номинал қуат бойынша стандартты қуат және трансформатор таңдалады, оның жүктеу коэффиценті тексеріледі:
 

 
n – трансформаторлар саны
       Трансформаторлар және автотрансформаторлар жүктемедегі кернеуді реттеумен бірге алынады.
1) Трансформатордың санын анықтаймыз. Зауыттың жүктемесі электрмен жабдықтау беріктігі бойынша бірінші категория тұтынушыларына жатқызылады. БТҚС – да  2 трансформатор орнатылады. Қуатына байланысты трансформпторлар таңдаймыз.
2) Трансформаторлары қуатының 2 вариантын жобалаймыз.
Қуаты 25000 кВА екі трансформатор     1 вариант
Қуаты 16000кВА екі трансформатор     2 вариант
3) Трансформатордың қалыпты жұмыс жағдайындағы жүктеу коэффиценті
        (4.1)
 
                                                                       (4.2)
 
Ι вариант  
ΙΙ вариант  
4) Трансформатордың біреуі істен шыққан кезде жобалаған трансформатордың жұмыс істеу мүмкіндігін тексереміз.
І вариант :  қуаты 25000 кВА трансформатор істен шыққан кезде, қалған екінші трансформатор 40% авариялық асқын жүктемені ескергенде зауыттың тұтынатын барлық қуатын өткізеді.
 
Ι вариант: 1.4  кВА
 
ΙΙ вариант:   қуты 16000 кВА трансфарматор істен шыққан кезде 40% авриалық асқын жүктемені ескергенде тұтынатын қуатын өткізді.
ΙΙ вариант:   кВА
 
5) Трансформаторлардағы жуық қуат және энергия шығындарын анықтау
Ι вариант:   кВА
                     кВ
  кВт,   %
  кВт,   %
  кВт/кВар
 
ΙΙ вариант:   кВА
 
                                         кВт,   кВт
                                         %,   %
                                        кВт/кВар
 
Ι вариант: Бос жүріс кезіндегі реактивті қуат шығыны.
 

    (4.3)
  кВт
 
Қысқаша тұйықталу кезіндегі реактивті қуат шығындары.
 
    (4.4)
  кВт
 
Бос жүріс кезіндегі активті қуат шығындары.
 
    (4.5)
 
  кВт
 
Қысқаша тұйықталу кезіндегі активті қуат шығындары.
 
    (4.6)
 
  кВт
 
Екі трансформатордың жалпы қуат шығындары.
 
    (4.7)
 
  кВт
 
Екі трансформаторыдң жылдық энергия шығындары.
 
    (4.8)
 
  ғ
 

 

 

ΙΙ вариант: Бос жүріс кезіндегі реактивті қуат шығыны.
 
    (4.9)
 
  кВт
 
Қысқаша тұйықталу кезіндегі реактивті қуат шығындары.
 
    (4.10)
 
  кВт
 
Бос жүріс кезіндегі активті қуат шығындары.
 
    (4.11)
 
  кВт
 
Қысқаша тұйықталу кезіндегі активті қуат шығындары.
 
    (4.12)
 
  кВт
 
Екі трансформатордың жалпы қуат шығындары.
 
    (4.13)
 
  кВт
 
Екі трансформаторыдң жылдық энергия шығындары.
 
    (4.14)
 
  ғ
 

 
6) Тағайындалған варианттарға технико-экономикалық салыстыру жүргізеді.
 
Ι вариант: екі трансформатордың күрделі салымдар мөлшерін анықтаймыз.
 

    (4.15)
 

Жылдық амортизациялық шығындар
 
    (4.16)
 
    теңге/жыл
 
Жылдық эксплуатациялық шығындар.
 
    (4.17)
 
  теңге кВт сағ болғандағы элтр энгиясынығң шығынының құны.
  теңге/жыл
 
Жылдық пайдалану шығындары
 
    (4,18)
 
    теңге/жыл
 
ΙΙ вариант:  екі трансформатордың күрделі салымдар мөлшерін анықтаймыз.
 

    (4.19)
 

Жылдық амортизациялық шығындар
 
    (4.20)
  теңге/жыл
 
Жылдық эксплуатациялық шығындар.
 
    (4.21)
 
  теңге/жыл
 
Жылдық пайдалану шығындары
 
    (4.22)
 
  теңге/жыл
 
Шығындық орнын толтыру мерзімін анықтаимыз.
 
    (4.23)
 
  жыл
 
Шығндардың орнын толтыру мерзімі   жылдық үлкен болып шықты, яғни қуат 25000 кВА екі трансформатор орнатамыз.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
5.Қысқаша тұйықталу тоқтарын есептеу
 
Курстық жобадағы қысқаша тұйықталу тоқтарын есептеу қажетті аппараттар мен өткізгіштерді таңдау үшін және электірлік қосылыстардың сызбаларын таңдағанда, оларды шектеу мқселелерін шешу үшін жүргізіледі. Электірлік аппараттар мен өткізгіштерді қысқаша тұйықталу кезіндегі электродинамикалық және термиалық беріктігін тексеру үшін қысқаша тұйықталу тоғының алғашқы уақытындағы периодты құраушысының әрекетті мәні   мен соғылу тоғының   мәнін анықтау керек.
Ажыратқыштарды сөндіру қабілнті бойынша таңдау үшін қысқаша тұйықталу тоғынығң t уақытындағы периодты және периодты құраушыларын анықтау керек.
Қысқаша тұйықталу тоғын есептеуді есептік сызбаны құрудан бастауы және онда есептік қысқаша тұйықталу нүктелерін және жеке элементтерді (генератор,трансформатор) шама-шарттарын көрсетеді.
Барлық элементтердің кедергілері базалық шартпен алынған.
Трансформаторлардың трансформатцйя коэффциенттері кернеулер шамасына сәйкес: 3; 15; 63; 10,5; 13,8; 15,75; 18; 20; 24; 37; 115; 230 кВ орташа номинал кернеулердің қатысуымен.
 

 

 

 
Қысқша тұйықталу кезіндегі құрлымдық және алмастыру сызбасы
 
Базистік қуатты таңдаймыз ЭҚЕ бойынша   мына шамаға тең 10, 100, 1000 МВА.базистік кернеу  кВ
Жүиенің базистік қуатын   =100МВА-деп аламыз. Егер жүйенің қуаты берілмесе, онда   =100МВА-тең базистік тоқты анықтаймыз
 
   (5.1)
 

 
Элементтердің  кедергілерін базалық шамаларға келтіреміз.
АБЖ-ң ұзындығы L=20 км,  Ом/км
 
    (5.2)
 

 
Бұл аулық байланыс жолының кедергісі.
Енді, екі орамды трансформатордың кедергісі.
 
    (5.3)
 

 
Кабелдің ұзындығы L=7 км, х=0,08 Ом/км
 
    (5.4)
 

 

 

К-1 нүктесіндегі қосынды кедергіні табамыз.
 

 
Қысқаша тұйықталу тоғын табамыз.
 
    (5.5)
 
  кА
 
    (5.6)
 
  мВА
 
Соғылу тоғы
 
    (5.7)
                            кА
 
К-2 қосынды кедергіні табамыз.
 
   (5.8)
 
                                    
 
Сәйкесінше қысқаша тұйықталу тоғын есептейміз.
 
  кА
 
  мВА
 
  кА
 
К-3 нүктесіндегі қосынды кедергіні табамыз.
 
     (5.9)
 

 
  кА
 
  мВА
 
  кА
 
Осыдан кейін есептік кедергіні табамыз.
 
    (5.10)
 

 

 

 
Қысқаша тұйықталу тоғының принцпті құраушының еселіігін анықтау керек. Оның еселігіі   есептік кедергіге және уақытқа байланысты анықталады   мәнін есептегенде қисықтардан кесте босатуына аламызү.
 
кесте 5.1
0,26
0,36
0,38
 
           0
4,5
2,3
2,1
 
0.2
3,4
  2,12
         2
 

3,7
2,5
2,3
 

Осыдан кейін   тоғын анықтаймыз      (5.11)
 
кесте 5.2
 

 

 
0
12,105 3,58 3,171
0.2
9,146 3,30 3,02
 
9,953 3,9 3,473
 

Қысқаша тұйықталу процесі кезіндегі соғылу тоғының ең үлкен әсерлік мәнін анықтаймыз.
 
    (5.12)
 
кА
 
  кА
 
  кА
 
Қысқаша тұйықталу тоғының перйодты құраушысының бастапқы мәнін анықтаимыз.
 
    (5.13)
 

 

 
0
32,5 5,59 4,78
0.2
24,6 5,148 4,56
 
26,7 6 5,2
 

 
6. Таратылу құрылғыларының электірлік сызбасын анықату
 
Электір станциалары мен қосалқы станцианың таратылу қондырғылары номинал кернеуге, трансформатордың саны мен қуатына, желі саны, жұмыс режиміне байланысты сипатталады. Таратылу құрылғыларының электірлік сызбасын жобалауға принціптік сызбаны таңдағаннан кейін кіреді,
Таратылу құрылғыларының кернеуінің шамасына байланысты таратыду құрылғысын төмегі кернеудегі (6-10 кВ) және жоғарғы кернудегі(35-110 кв) және одан жоғары тарату құрылғысы боп бөлінеді. Кернеуі 6-10 кВ таратылу құрылғысы үшін тек екі сызба қолданылады: бір немесе екі жинақты шинаның жүйесі және бір ажыратқыш (радиальдік типті) кернеуі 35-110 кВ таратылу құрыдғысы үшін сызбалардың әртүрлісі қолданылады.
Таратылу құрылғының толық істен шықпауынан қорғау үшін жиынтық шинада тұйықталу зонасында жұмыс жүргізіліп жатқанда секцияалық жиынтық шинаға келеді. Әрбір секция өзінің қорек көздері болу керек, солай жұмыс орындалуы керек. Егер де бір желі өшетін болса, секциялық ажыратқыш арқылы қосуға болады. Қосалқы станцияларда екі параллель
желінің ортасыда секциялық ажыратқыш орнатылады.
 
  
 
Бір жүйелі жиынтық шинаның приципиалдық сызбасысекциондық шина арқылы көрсетілген.
 

 
Тарату құрылғының сызбасын жобалау техникалық мүмкін және тиімді варианттарды салыстырудан бастайды. Ол үшін толық техникалық техника-экономикалық сәйкестігін жүргізеді.
Таратылу құрылғыларының сызбаларынның варианттарын құрғанда практикада бекітілген және жиі қолданылатын төмендегідей жалпы жағдайларды қарастыру керек.
а) кернеуі 35 кВ таратылу құрылғысы үшін орама жүйелі шина қолданылады.
б) кернеуі 110 кВ және одан жоғары тарату құрылғысы үшін орама жүйелі шиналы НТП тек орама жүйелі шинамен қолданылады.
в) көп бұрышты сызбаны трансформатор мен линиялардың саны дірдей болғанда қолданады.
г) шиналарды жоғарғы кернеудегі тарату құрылғыларына екі ажыратқышпен, ал трансформаторларға төрт ажыратқышпен қосу керек.
Ажыратқыштардың ұяшықтарының құнымен анықталған күрделі сымдарды бағалау үшін ажыратқыштар типін, олардың шама-шарттарын ескермей таңдау қажет. Жоғары кернеудегі тарату құрылғыдарында майлы және багы бар ажыратқыштар қолданылады.
Тарату құрылғының сызбасын кернеуге және қосылыстардың санына байланысты таңдайды.
Қосылыстардың электірлік сызбаларының экономикалық тиімділігі келтірілген шығындардың ең аз мәнімен анықталады.
 

 
Мұндағы К-электір қондырғылардыңн салуға жұмсалатын күрделі салымдар, мың теіге.
 
  нормативті тиімділік коэффициенті
Н- жылдық шығындар, мың теңге/жыл
Y- электір энергияны толық жіберудің зияны, мың теңге
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7. Трату құрылғысының электірлік аппараттарын таңдау
 
Аппараттар мен өткізгіштерді таңдауды оларды қандай жағдайларда жұмыс істей алуын анықтаудан бастайды, яғни олардың құрлысы ішке (жабық) және  сыртқа (ашық) орналастыру талаптарын қанағаттандыруы керек.
Өткізгіштер (шина, кабельдер) үшін қажетті материалдар (алюминий немесе мыс) құрылыстың орындалды және (кабель үшін) ауада немесе жерде орналастыру жағдайлары берілуі керек.
Көбіне өткізгіштердің материалы ретінде алюминий және өте айрықша жағдайларда мыс қолданылады.
Аппараттар мен өткізгіштер жұмыс режимдері қалыптары, ауырлау және қысқаша тұйықталу режимі деп бөлінеді.
 

7.1 Тарату бекетін қоректендіретін кабеліді таңдау.
 
Кабельді таңдамас бұрын, тұтынушылар санына байланысты трансформаторды таңдаймыз.
 
    (7.1.1)
 
S - трансформатордың толық қуаты  кВА
n – тұтынушылар саны n=6
 

 
Кесте бойынша ТМН-400 маркалы 6 трансформатор таңдаймыз. Осыған сәйкес токты анықтаймыз.
 
     (7.1.2)
 
  А
 

1) Токтың экономикалық  тығыздығы бойынша.
 
    (7.1.3)
 

 
Стандарт бойынша АСБ-70
 
2) Қиманың қыздыру шарты бойынша.
 
     АСБ-70
 

 
3) Кернеу шығыны бойынша.
 
     (7.1.4)
 

 
    (7.1.5)
 

 
Стандарт бойынша кернеу шығыны 3-5 %, ал шыққан кернеу шығыны 3,26. Стандарт бойынша шарттарды қанағаттандырады.
 

 

 

 

 

 

 
7.2 Айырғышты таңдау.
 
Кенеуі 1 кВ жоғарғы аппараттарға айырғыш жатады. Айырғғыш дегеніміз – комутациалық контактілі аппарат, тізбекті тоқсыз қосуға және ажыратуға арналған яғни, қауіпсіздік үшін арналған. Айырғышпен тізбекті жүктеме кезінде өшіруге болады, себебі ұшқын сөндіретін қондырғысы жақ.
Егер айырғышпен сөндірген кезде, тізбекте үлкен ұшқын пайда болды. Айырғыштар полюстер сонымен байланысты бір немесе үш полюсті болуы мүмкін, орнатылуына байланысты сыртқы және ішкі болады. Айрғыштығң құрылысына байланысты, пайтографикалық, шекті және т.б. болып бөлінеді. Пышағы көлденеңнен немесе тігінен орналасуы мүмкңн.
Айырғышты таңдау шарттары
 
1) кернеуге байланысты    
 
2) тоққа байланысты      
 
3) құрлысы мен орнатылуна байланысты
 
4) электродинамикалық беріктігі бойынша
 
      
 
5) термиалық беріктігі бойынша  
 
Есептік мәлімет Айрғыштың анықтамалық мәліметтері
 
кВ
 
А
 
   кВ
 
  А
 

 
Таңдалған айырғыш шарттрды қанағаттандырады. Маркасы :
РНД – 110/ 1000 У1 жергі ПДН – 191
 

 

 
Екі колоналы айырғыш.
 

 
  кВ
 
  А
 
  кА
 
  кВ
 
  А
 
  кА
 

 

РНД 3.1 – 35У / 1000У 1 маркалы айрғыш берілген шарттарды қанағаттандырады. Жетегі ПРН – 110У 1.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
7.3 Ажыратқышты таңдау
 
Ажыратқыштар дегеніміз – комтайиялық аппрат, тізбектегі тоқты ажырату үшін немесе қосу үшін қолданылады. Ажыратқыштар үлкен кернеулікте қолданылады.
Ажыратқыштардың түрлері: майлы, бакты майлы,аз майлы, ауалық, газды, элетрмагнитті, автогазды, элегазды, вакумды болып бөлінеді.
Ажыратқыштарды дайындаған зауытында берілген шарттарына қарап таңдаймыз.
1) берілген кернеуге байлынысты    
2) тоқың ұзақтығы    ;  
3) сөндіру қабілетіне байланысты
4) бірінші реттік қысқаша тұйықталу тоғының периоды құрамының сөндіруін тексеру      
 

 
5) Егер   онда  
Бұл жағдайда сөндіру қабідетін толық қысқаша тұйықталу тоғымен қараймыз.
 

 
Сөндіру қабілетіне қарай   сонда  .
Таңдап алынған ажыратқышты электірлік динамикалық беріктігін тексереміз.
1)   ;  
2)  , бұл термиялық беріктігі, яғни қысқаша тұйықталу тоғының жылу импулсіне қарраймыз.
Жоғары жағдайдағы ажыратқыш.
 

Есептік мәдіметтер Ажыратқыштың анықтамаларының мәдіметтері
 
кВ
А
  кА
кА
кА
 
кВ
А
кА
кА
кА
 
Таңдалған ажыратқыш шарттарды қанағатандырады
Маркасы: ВМТ – 110-20/1000 УХЛ1
Аз майлы аз габаритті үш полюсті ажыратқыш.
 
кВ
А
  кА
кА
кА
 
кВ
А
кА
кА
кА
 

 
Ажыратқыш шарттарды қанағаттандырады.
  ВМУЭ – 35Б-25/1000 Т1
аз майлы ураліді электромагнитті жетегі бар ажыратқыш.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
7.4 Әуе байланыс жолын таңдау
 
Бөлгіш қондырғыдарында кернеуі 35 кВ және жоғары кернеулерде жұмсақ шина қолданылады. Көбіне АС маркалы қолданылады. Ток өткізгіштер электір станцияның негізгі қондырғыларының бірі. Олар генераторлар, трансформаторлар, синхронды компенсаторлар және коммутациалық аппараттарды байланыстыру үшін қолданылады.
Әуелік байланыс жолын былай таңдаймыз.
1) токтың экономикалық тығыздығы бойынша:
 
    (7.4.1)
 
    (7.4.2)
 
  А    А  АС – 25
 
  А
 
2) қиманың қыздыру шарты бойынша:
 

 
    (7.4.3)
 
    АС- 70   I=265 A
 
3) кернеу шығыны бойынша:
 

 

 
    (7.4.4)
 

    (7.4.5)
 

 
4) термиалық беріктігі бойынша:
 
    (7.4.6)
 

 
    (7.4.7)
 

 
Осы   арқылы   коэффициентін берідген қисықтан сәйкестендіріп аламыз.